Samojeed: een oeroud hondenras van achter de Oeral
De samojeed (in zijn geboortestreek ook wel bekend als Laika Samoyedskaja) is een erg oud hondenras. Het wordt door veel deskundigen gerekend tot de oertypen onder de honden, en er wordt beweerd dat de samojeed al zo lang als werkhond wordt ingezet, dat hij een erg zuivere afstamming heeft van de eerste hondensoorten. Daardoor zou er, in tegenstelling tot veel andere hondenrassen, zelfs in de oudheid geen sprake zijn van vermenging met wolven en vosachtigen. Het probleem met die beweringen is dat ze niet meer te controleren zijn, omdat de geschiedenis van deze honden zo obscuur is. Dat komt vooral omdat we in het Westen nog maar relatief kort van deze honden afweten. Dat wordt op zijn beurt weer verklaard door het feit dat het gelijknamige Samojeed volk uit het oude Siberië lang onbekend was voor onze geschiedenisschrijvers.
De Samojeden en hun honden
In het noordwesten van Siberië hebben eeuwenlang nomadische groepen geleefd die verschillende namen hebben gehad, maar lokaal bekend stonden als de Samojeedse volkeren. Ook van deze volkeren is de geschiedenis langzaam vervaagd, net als die van hun honden, onder meer door Sovjetoverheersing en het verstrijken van de tijd. Wat we wel weten is dat honden een belangrijke
rol in hun samenleving speelden. In de barre omstandigheden van de Siberische winters hoedden de Samojeedse mensen kuddes rendieren, waarbij ze werden geholpen door hun honden. De honden die ze daarvoor gebruikten moesten extreme kou kunnen weerstaan en ook dapper genoeg zijn om hun baasjes te beschermen tegen groot wild zoals beren en wolven. Of die honden er precies zo uitzagen als de samojeed die we vandaag kennen is niet helemaal zeker, want hier in het Westen leerden we ze pas veel later kennen, voornamelijk als sledehond.
Een bikkelhard manusje van alles
De samojeed werd door de volkeren die we nu de Samojeden noemen voor allerlei doelen gebruikt. Onder hun vele taken viel niet alleen het herdersvak, maar ook een functie als waakhond, veedrijver, en jachthond. Al heel vroeg werd de samojeed ook een echte gezelschapshond bovenop zijn brede takenpakket. In de koude winternachten werd de hond binnengelaten in de tenten van zijn baasjes, voor gezelschap en zeker ook om elkaar warm te houden. Dat heeft er zeer waarschijnlijk aan bijgedragen dat het ras tegenwoordig bekend staat als sociaal, speels, intelligent en sociaal. Toch zijn het fabelachtige uithoudingsvermogen en de taaiheid van deze honden nog steeds redenen voor de waardering die het ras tegenwoordig krijgt.
Samojeden voor de slee?
Hoewel er dus al eeuwenlang honden werden gebruikt door de volkeren van achter de Oeral, ontdekte de rest van de wereld de samojeed als hondenras pas echt in de tijd van de eerste beroemde poolexpedities. In de negentiende en vroege twintigste eeuw probeerden legendarische ontdekkingsreizigers zoals Scott, Nansen en Amundson de sneeuw- en ijsvelden van de Noordpool en de Zuidpool te trotseren. Daarvoor hadden ze hondensledes nodig, maar dan natuurlijk wel met een span honden ervoor dat de slee onder de meest vreselijke omstandigheden kon trekken. Daarvoor bleek de samojeed hond uiterst geschikt. Dat gaf een nieuwe impuls aan een ras dat tot dan toe vooral in Rusland werd gewaardeerd.
Ideaal als sledehond
Grappig genoeg is nooit bewezen of de Samojeden zelf hun honden als sleedieren gebruikten: dat gebruik kan gemakkelijk veel later door naburige volkeren zijn geïntroduceerd. Het is vrij waarschijnlijk dat de oude volkeren van Siberië rendieren gebruikten om hun sleden te trekken, maar zelfs dan waren er honden nodig om die rendieren in bedwang te houden. Voor een poolreis was de afweging heel duidelijk: paarden of rendieren moet je voeren met gras en hooi. Dat kun je niet voor maanden meenemen op een expeditie, terwijl een hond kan eten van alles waar je onderweg op kunt jagen. Vanuit praktisch oogpunt was de afweging dus snel gemaakt. Het uithoudingsvermogen, de sociale aard en de dikke sneeuwvacht van de samojeed deden de rest.
Vanaf de poolexpedities tot in onze huiskamer
De poolexpedities van de negentiende eeuw verliepen met wisselend succes. Veel avonturiers haalden de pool niet of keerden nooit meer terug. Dat risico gold ook voor hun honden, maar de bekendste reizigers werden wereldberoemde helden. Die heldenstatus hielp om de samojeed
populair te maken bij een breder publiek. Daarbij speelde het sierlijke uiterlijk van deze honden ook een flinke rol. Tegenwoordig kennen we samojeden als sneeuwwitte honden, maar hoogstwaarschijnlijk kwamen ze oorspronkelijk in veel meer verschillende kleuren voor. Toch is de prachtige vacht van de samojeed een belangrijke factor geweest in de populariteit die het ras in Europa had. Zonder de poolexpedities die via kooplieden in Rusland aan de beste sledehonden probeerden te komen hadden we misschien nooit van samojeden gehoord. Dat het oorspronkelijke Samojedenvolk ze waarschijnlijk niet voor de slee spande maakt daarvoor niet zoveel verschil, want hun buren de Ostyaken deden dat in elk geval wel. Via deze oude nomadenvolkeren zijn de moderne
samojeden dus uiteindelijk in onze huiskamers beland, nadat ze zichzelf hadden bewezen in de extreme temperaturen van de Noord- en Zuidpool.
De samojeed als nutteloze hond?
Door de roem en het imago van de poolreizigers kwam er met name in Engeland steeds meer interesse voor de samojeed. Die aandacht was er vooral onder de dames uit de hogere klasse van de samenleving. Door hondenkenners werd betwijfeld of deze dieren ooit nuttig zouden kunnen zijn: Europa was aan het industrialiseren en er was nauwelijks sneeuw. Wat hadden we hier aan een sledehond, met onze moderne spoorwegen? Aan waak- en herdershonden hadden we ook weinig behoefte, want daar waren al genoeg Europese rassen voor. Gelukkig vond de houtkoopman Ernest Kilburn Scott hier een uitstekend werkende oplossing voor.
Samojeden: één ras, twee types
Vanwege het einde van de grote poolexpedities en de modernisering van ons transport nam de behoefte aan samojeden als sledehonden geleidelijk af. Dat had gevolgen voor het uiterlijk waar fokkers naar streefden. Aan de ene kant waren en zijn er fokkers die zich richten op de zogenaamde ‘werklijn’, terwijl de meeste fokkers zich bezig gingen houden met het ‘showtype’ van de samojeed. Deze twee types of lijnen vallen allebei onder hetzelfde ras, maar er zijn wel verschillen als het gaat om uiterlijk, fokdoel en het karakter van de honden. Als je overweegt om een samojeed puppy in huis te nemen is het belangrijk om af te wegen naar welk van de twee types je eigenlijk op zoek
bent.
Werklijn versus showlijn samojeden
De werklijn samojeden worden gefokt met een nadruk op de eigenschappen van de werk- en sledehonden zoals ze (waarschijnlijk) vroeger werden ingezet. De showlijn werd, zoals de naam al zegt, vooral gebaseerd op de schoonheid van de samojeed, zijn vacht en zijn algemene uitstraling. Het showtype is tegenwoordig iets forser en hoekiger in verschijning. De vacht van de showlijn is ook langer dan die van de werklijn, wat voor jou als baasje meer vachtverzorging betekent. De werklijn is iets compacter dan de showlijn, met een iets andere gezichtsuitdrukking door de langere snuit. De oren van het werktype zijn ook iets groter. Daardoor vergelijken sommige mensen de werklijn eerder met een wolf en de showlijn met een beer(tje), maar dat is een subjectief oordeel. Qua
gedrag liggen de types niet heel ver uiteen, met de kanttekening dat de werklijn (nog) iets meer beweging nodig heeft dan de showlijn.
De samojeed anno nu
De kans dat jij op zoek bent naar een hond om een slee te trekken is natuurlijk kleiner dan de kans dat je een fijne gezinshond zoekt. Toch is het werktype zeker niet alleen geschikt om alleen maar te werken: ook deze samojeden kunnen goed als huishond worden gehouden. Waarschijnlijk ben je aan het nadenken over een puppy en wil je graag een ras vinden dat goed een goede match is voor je persoonlijkheid en je lifestyle. Gelukkig hoef je geen poolreiziger te zijn om een heel geschikt baasje voor een samojeed te zijn. Eeuwen van samenwerken en samenleven met mensen heeft ervoor gezorgd dat deze aantrekkelijke en oorspronkelijke oerhonden een sterk sociaal karakter ontwikkelden. Vanaf de tijd dat ze met hun eerste menselijke bondgenoten de Russische kou trotseerden werden ze echt een onderdeel van de familie. Die warme band met mensen zijn ze nooit meer kwijtgeraakt. Daarom is de samojeed ook vandaag nog een geliefde gezinshond in landen en tijden waarin we de trouwe, dappere sledehonden van vroeger eigenlijk niet echt meer nodig
hebben.
> Bekijk alle hondenrassen
